Các loại cây có múi như cam, quýt, bưởi, chanh là những loại cây trồng phổ biến ở nước ta; là giống cây hàng năm đem lại thu nhập cho người dân. Tuy nhiên các vườn cây có múi hiện nay đang canh tác theo phương pháp hóa học, nên dư lượng hóa chất trong quả còn nhiều và không đạt được các yêu cầu để xuất khẩu.
Các loại cây ăn quả có múi có thể sống và phát triển ở trong khoảng nhiệt độ từ 13 – 38 độ C, thích hợp nhất là khoảng 23-29 độ C. Độ ẩm đất thích hợp là 70-80%. Độ ẩm không khí là 75% và lượng mưa phù hợp là 1.000 – 2.000 mm/năm. Ngoài ra còn một số yếu tố cần quan tâm khi trồng cây có múi như:
- Đất trồng:
Đất trồng phải thoát nước tốt, tơi xốp, thoáng khí, hàm lượng mùn cao và đất có tầng canh tác dày 0.8 – 1m, pH trung tính: 6 – 6.5 là thích hợp nhất. Ở những vùng đất trũng phải đắp mô cao 60 – 80 cm, đường kính 0.8 – 1m và hệ thống thoát nước tốt tránh ngập úng vào mùa mưa.
- Thời vụ trồng:
Tùy thuộc vào từng vùng mà có thời vụ trồng khác nhau:
Miền Bắc: Tốt nhất nên trồng vào vụ xuân (tháng 2 – tháng 3) vì độ ẩm không khí cao kèm mưa xuân nên tỷ lệ sống của cây cao, hoặc vụ thu (tháng 9 – tháng 10).
Miền Nam: Trồng vào đầu và cuối mùa mưa.
- Giống, mật độ trồng và cách trồng:
Tiêu chuẩn chọn giống: Chọn giống được nhân từ nguồn sạch bệnh, sinh trưởng mạnh, thân thẳng và lá không bị dị dạng. Đối với giống ghép, chọn cây có chiều cao > 60cm tính từ vị trí ghép.
Mật độ trồng: Giống ghép: 5m x 5m và 5m x 6m. Giống chiết: 3m x 3m; 4m x 4m và 4m x 5m.
- Cách trồng:
Đảo lớp đất trộn phân đã có trong hố, tháo túi bầu và đặt cây trồng, sau đó đắp đất cao hơn túi bầu 3-5cm và tưới nước giữ ẩm.
- Chăm sóc:
Thường xuyên làm cỏ ở xung quanh hình chiếu tán cây, kết hợp với tưới nước, tủ gốc cây. Vào thời kỳ cây cho trái, cần tăng độ ẩm cho vườn bằng cách giữ thảm cỏ trong vườn và hạn chế rửa trôi dinh dưỡng.
Cây con bắt đầu được tạo tán khi được 1 – 1.5 tuổi, chọn 3 cành phát triển 3 hướng tương đối đồng đều với nhau làm cành cấp 1. Sau khi cành cấp 1 phát triển khoảng 50 – 80 cm, cắt đọt để phát triển 2 – 3 cành cấp 2. Mỗi cành cấp 2 cách nhau 15 – 20 cm, tạo với cành cấp 1 một góc 30 – 35 độ, sau đó tiến hành cắt đọt. Từ cành cấp 2 chọn tương tự được cành cấp 3 nhưng không hạn chế số lượng cành, chú ý tỉa bỏ khi cành mọc dày.
Tỉa cành được tiến hành sau mỗi lần thu hoạch, tỉa các cành mang quả, cành bị sâu bệnh, cành tăm, cành mọc ngược, các cành sát mặt đất,…
- Dinh dưỡng:
Thời kỳ kiến thiết cơ bản
Thời kỳ này cây chủ yếu sinh trưởng sinh dưỡng, thân cành phát triển liên tục trong năm và hình thành khung tán, tính từ sau khi trồng đến khi bắt đầu ra hoa và đậu trái trong khoảng 3 năm. Cần chăm sóc tốt cây trong khoảng thời gian này để cây phát triển bộ rễ tối đa, thân cành khỏe mạnh và vững chắc.
Sử dụng công thức phân gà hữu cơ lên men bón cho giai đoạn kiến thiết giúp cây sinh trưởng khỏe, tăng sức chống chịu với sâu bệnh hại và thời tiết.
Hàng năm cần bón thêm phân gà hữu cơ lên men cho mỗi cây để đảm bảo duy trì hàm lượng mùn và độ pH của đất giúp tăng khả năng tái tạo kết cấu đất, duy trì khoảng pH thích hợp cho quá trình hô hấp và dinh dưỡng khoáng của cây.
Thời kỳ kinh doanh
Trong 1 năm cây sẽ có 4 giai đoạn sinh lý chính khi ở thời kỳ kinh doanh:
Giai đoạn phân hóa mầm hoa: Tháng 11 đến tháng 1, tính từ sau khi thu hoạch đến khi nhú lộc xuân. Trong giai đoạn này cây cằn cỗi, rụng lá vàng nên cây chủ yếu lá già; cần quan tâm cắt tỉa tạo tán, đảm bảo lượng phân bón giúp cây phục hồi sinh trưởng và phát triển rễ.
Giai đoạn ra hoa và lộc xuân: Đước tính từ khi bắt đầu ra hoa đến khi rụng hết, cần cân đối dinh dưỡng giúp hoa và bộ lá phát triển.
Giai đoạn quả phát triển và lộc hè: Giai đoạn này quả dễ phát triển, tăng mạnh về kích thước, xuất hiện nhiều cành vượt và có hiện tượng rụng quả sinh lý.
Giai đoạn lộc thu và quả chín: Ở giai đoạn này quá tình biến đổi các chất diễn ra mạnh do đây là thời kỳ tăng hàm lượng đường và hương vị quả. Giai đoạn này sẽ quyết định năng suất vườn cây ăn trái và tiền đề cho quá trình phân hóa mầm hoa vụ tới.
Lưu ý: Cây có múi yêu cầu đất tơi xốp, thoáng khí, hàm lượng mùn cao nên hàng năm cần bón thêm phân gà hữu cơ lên men và bón một lần vào đầu kỳ.
- Sâu bệnh hại:
Vàng lá greening, loét cây và chảy mủ thân là bệnh thường gặp trên cây có múi. Bên cạnh đó cây còn bị tấn công bởi bọ xít xanh, sâu vẽ bùa, nhện đỏ và rầy chổng cánh. Cần thường xuyên thăm vườn, kết hợp với IPM để phát hiện kịp thời, kiểm soát được sâu bệnh để có biện pháp xử lý hiệu quả.
